Προτάσεις για διάβασμα το καλοκαίρι

(εικόνα από την ιστοσελίδα με τις θαυμάσιες φωτογραφίες http://www.flickr.com/ )

Ο παρακάτω κατάλογος συντάχτηκε για τους μαθητές των Τμημάτων Ελληνικής Γλώσσας του Παρισιού και τους προτείνει κείμενα από διάφορα είδη και ιστορικές περιόδους της ελληνικής λογοτεχνίας, για να διαβάσουν στις καλοκαιρινές τους διακοπές, που συνήθως είναι στην Ελλάδα. Βεβαίως μπορεί να χρησιμέψει σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για μια επαφή με την ελληνική λογοτεχνία. Σίγουρα υπάρχουν εξαιρετικά κείμενα που παρέλειψα, γιατί ο κατάλογος δεν έπρεπε να είναι πολύ μακρύς. Θα σας ήμουν ευγνώμων όμως αν μου τα επισημαίνατε, ώστε να τα συμπληρώσω την επόμενη φορά.

Για τους μαθητές του Γυμνασίου

Άλκη Ζέη, Ο ψεύτης παππούς

Άλκη Ζέη, Η μωβ ομπρέλα

Άλκη Ζέη, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της

'Αλκη Ζέη, Το καπλάνι της βιτρίνας

Άλκη Ζέη, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου

Ελένη Πριόβολου, Το σύνθημα

Α. Μιχαλοπούλου, Ο Ισίδωρος και ο ναυαγός

Αλέξης Σταμάτης, Ο Άλκης και ο λαβύρινθος

Δημ. Βανέλης, Έξω από τη γκρίζα χώρα

Πάνος Χριστοδούλου, Ο Νταβίντ δεν ήρθε για διακοπές

Μάνος Κοντολέων, Οι δυο τους κι άλλοι δύο

Μάνος Κοντολέων, Μαγική μητέρα

Μάνος Κοντολέων, Μάσκα στο φεγγάρι

Μάνος Κοντολέων, Γεύση πικραμύγδαλου

Ζωρζ Σαρή, Νινέτ

Ζωρζ Σαρή, Τα στενά παπούτσια

Κίρα Σίνου, Το ασημένιο μενταγιόν

Κίρα Σίνου, Η δυναστεία των Μίνκα

Πηνελόπη Δέλτα, Ο μάγκας

Πηνελόπη Δέλτα, Παραμύθι χωρίς όνομα



Για τους μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου

Μαρία Ιορδανίδου, Λωξάνδρα

Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα χώματα

Διδώ Σωτηρίου, Οι νεκροί περιμένουν

Η. Βενέζης, Αιγαίο

Η. Βενέζης, Το νούμερο 31328

Γεώργιος Θεοτοκάς, Λεωνής

Γεώργιος Θεοτοκάς, Η Αργώ

Νίκος Καζαντζάκης, Ζορμπάς

Νίκος Καζαντζάκης, Καπετάν Μιχάλης

Π.Πρεβελάκης, Αντίστροφη μέτρηση

Π.Πρεβελάκης, Ο άγγελος στο πηγάδι

΄Αγγελος Τερζάκης, Η μενεξεδένια πολιτεία

Άγγελος Τερζάκης, Η πριγκιπέσσα Ιζαμπώ

Μενέλαος Λουντέμης, Ένα παιδί μετράει τ' άστρα

Μενέλαος Λουντέμης, Συννεφιάζει

Μ. Καραγάτσης, Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν

Στρατής Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω

Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Τα ψάθινα καπέλα

Αντώνης Σαμαράκης, Ζητείται ελπίς

Αντώνης Σαμαράκης, Αρνούμαι

Αντώνης Σαμαράκης, Το λάθος

Γιώργιος Ιωάννου, Το δικό μας αίμα

Γιώργος Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο

Κώστας Ταχτσής, Το τρίτο στεφάνι

Αντώνης Σουρούνης, Το μπαστούνι

Σώτη Τριανταφύλλου, Το εργοστάσιο μολυβιών

Σώτη Τριανταφύλλου, Άλμπατρος

Σώτη Τριανταφύλλου, Μέρες που έμοιαζαν με μανταρίνι

Β. Αλεξάκης, Ο μπαμπάς και άλλα διηγήματα

Β. Αλεξάκης, Η μητρική γλώσσα

Β. Αλεξάκης, Οι ξένες λέξεις

Ανθολογία ελληνικών διηγημάτων, 1992, Εκδ. Νέα σύνορα, Α.Α. Λιβάνη

Κ. Ακρίβος, Να μαθαίνω γράμματα

Ανθολογίες διηγημάτων : Κύμινο και κανέλα, Εκδ. Πατάκη 1998

Αθήνα, διαδρομές και στάσεις , Εκδ. Πατάκη 1999

Βασ. Βασιλικός, Το λιμάνι της αγωνίας και άλλα διηγήματα. Εκδ. Νέα Σύνορα, Α.Α. Λιβάνη

Πέτρος Τατσόπουλος. Ανάλαφρες ιστορίες

Τούλα Τίγκα, Η εποχή των υακίνθων

Ευγενία Φακίνου, Η μεγάλη Πράσινη

Ευγενία Φακίνου, Αστραδενή

Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά

Ρέα Γαλανάκη, Ελένη ή Κανένας

Ν. Θέμελης, Η αναζήτηση

Ν. Θέμελης, Η ανατροπή

Ποίηση

Τ. Λειβαδίτης, Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα

Οδυσσέας Ελύτης, Ο μικρός Ναυτίλος

Οδυσσέας Ελύτης, Μαρία Νεφέλη

Οδυσσέας Ελύτης, Ήλιος ο πρώτος

Οδυσσέας Ελύτης, Τα ρω του Έρωτα

Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί

Γεώργιος Σεφέρης, Στροφή

Γεώργιος Σεφέρης, Κίχλη

Γεώργιος Σεφέρης, Ημερολόγιο καταστρώματος Α', Β'

Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη

Κωνσταντίνος Καβάφης, Ποιήματα


Ηλεκτρονικά λογοτεχνικά κείμενα μπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες :

www.snhell.gr
www.greek-language.gr
http://www.sarantakos.com/

Καλές διακοπές

Μαρία Πουρνάρα
Φιλόλογος

Ιστορία της ελληνικής γλώσσας

Στις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας θα βρείτε μερικά εξαιρετικά άρθρα για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας και το γλωσσικό ζήτημα.
Διαβάστε οπωσδήποτε το πρώτο.

http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d1/index.html
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/history/thema_13/index.html
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d4/index.html
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/history_books/index.html

http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_a6/index.html
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/history/index.html
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d2/index.html

Κανόνες ορθογραφίας

Η ορθογραφία της ελληνικής γλώσσας, στην οποία ένα φώνημα/φθόγγος μπορεί να αντιστοιχεί σε περισσότερα από ένα γράμματα, δυσκολεύει ιδιαίτερα όσους μαθαίνουν τα ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα. Παρακάτω σας δίνονται μερικά βοηθητικά στοιχεία, κυρίως όσον αφορά τις καταλήξεις των λέξεων.



ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Προσοχή στις καταλήξεις κατά την κλίση των ουσιαστικών :

αρσενικά ονόματα σε -ης :
π.χ. ο μαθητής , οι μαθητές, των μαθητών

αρσενικά ονόματα σε – ος :
π.χ. ο άνθρωπος, οι άνθρωποι, των ανθρώπων

αρσενικά αρχαιόκλιτα σε -έας (πληθυντικός σε -εις)
π.χ. ο γραμματέας, του γραμματέα, οι γραμματείς, των γραμματέων

θηλυκά σε – ος :
π.χ. η έξοδος, της εξόδου, οι έξοδοι , των εξόδων , τις εξόδους

θηλυκά ονόματα σε – η (πληθυντικός σε - ες):
π.χ. η φωνή, οι φωνές, των φωνών

θηλυκά ονόματα σε – η ([πληθυντικός σε – εις)
π.χ. η πόλη, οι πόλεις, των πόλεων

ουδέτερα σε -ι (εξαίρ : βράδυ, δάκρυ, δόρυ, δίχτυ, οξύ, στάχυ), -ο, - μα :
π,χ. το παιδί, τα παιδιά, των παιδιών, το μήλο, των μήλων, τα μάθημα , του μαθήματος, των μαθημάτων

ουδέτερα ονόματα σε – ος :
π.χ. το δάσος, του δάσους, τα δάση, των δασών

ουδέτερα ονόματα σε – ον :
π.χ. το καθήκον, του καθήκοντος, τα καθήκοντα, των καθηκόντων

προσοχή στα ονόματα : το κρέας , του κρέατος, τα κρέατα, των κρεάτων και το φως, του φωτός, τα φώτα, των φώτων


ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ :

-ισμός : π.χ. πολιτισμός, αθλητισμός, υλισμός (εξαίρ : δανεισμός, κνησμός,σεισμός, κατακλυσμός, χρησμός, εμπρησμός, εγκλεισμός κ.λ.π.))

-ιστής : π.χ. πολεμιστής, ποδοσφαιριστής, σκακιστής (εξαιρ.: ληστής, δανειστής)

-ητής : π.χ. αθλητής, ποιητής, ομιλητής (εξαιρ: ιδρυτής, κριτής μηνυτής)

-ίτης : π,χ, μεσίτης, τραπεζίτης, πολίτης (εξαίρ : διαβήτης, αλήτης, ιδιοκτήτης, κομήτης, κυβερνήτης, μαγνήτης, προφήτης, πλανήτης, θύτης, δύτης, πλοικτήτης, -λύτης, Πηλιορείτης, Αγιορείτης, Αιγινήτης και άλλα εθνικά)

-ώνας : π.χ. χειμώνας, παγετώνας, ελαιώνας (εξαιρ : αλαζόνας, ηγεμόνας, κανόνας, κηδεμόνας, Μακεδόνας, Στρυμόνας)

-ονας : π.χ. γείτονας, επιστήμονας, πνεύμονας (εξαιρ: άμβωνας, είρωνας, καύσωνας, μεσαίωνας, θερμοσίφωνας)

-οσύνη π.χ. δικαιοσύνη, καλοσύνη

-ότητα π.χ. ανθρωπότητα, κοινότητα

-ύτητα π.χ. ταχύτητα, βαρύτητα

-είο (όταν τονίζεται το ει) π.χ. σχολείο, νοσοκομείο, γραφείο (για ονόματα που δείχνουν τόπο -εξαίρ: τοπίο, πεδίο)

-ίο: π.χ. βιβλίο, θρανίο, κρανίο (όταν δε δηλώνουν τόπο)

-ιο: π.χ. εργοστάσιο, ημερολόγιο, (εξαιρ: απόγειο, ισόγειο, υπόγειο, λύκειο)

-τήριο : π.χ. δικαστήριο, εργαστήριο (εξαίρ: μαρτύριο, κτίριο)

-ημα (ουδέτερα) : π.χ. μάθημα, ποίημα, διάστημα (αλλά: μήνυμα, έλλειμμα). (Προσοχή στα θηλυκά : ρίμα, λίμα)

-ωμα :π.χ. χρώμα, στρώμα, πάτωμα (εξαιρ: όνομα, κόμμα, στόμα, επίδομα)

-τήρι : π.χ. ποτιστήρι, ξυπνητήρι (εξαιρ: χατίρι όσα έχουν ως β΄συνθετικό τη λέξη τυρί π.χ. κεφαλοτύρι)

-ίκι : π.χ. ποντίκι, φυστίκι (εξαιρ: σκουλήκι)

-ιά : π.χ. γιαγιά, μηλιά, αγκαλιά (εξαίρ. δουλειά, γιατρειά, παντρειά, σοδειά), παιδιά (όλα τα ουδέτερα σε -ι στον πληθυντικό)

-εία : π.χ. μαγεία, γοητεία, δουλεία (όλα τα παράγωγα ρημάτων σε -εύω π.χ. μαγεύω και επιθέτων σε -ύς π.χ. πλατύς, πλατεία)

-ία: ησυχία, αφετηρία, Μαρία

-ια : π.χ. αρρώστια, κάμπια, γύμνια (εξαίρ : άδεια, αλήθεια, αμέλεια, βοήθεια, συγγένεια, ευλάβεια, συνήθεια, προσπάθεια κ.λ.π.)

-ίδι : π.χ.στολίδι, ταξίδι, παιχνίδι, ψαλίδι (εξαίρ : καρύδι, κρεμμύδι, μύδι, φρύδι, στρείδι, (αντι)κλείδι)

-ίδα : π. χ. νυχτερίδα, γαρίδα, εφημερίδα

-ήθρα : π.χ. δαχτυλήθρα, κολυμπήθρα, τσουλήθρα

- ισσα : π.χ. μάγισσα, βασίλισσα, μέλισσα

-αία :π.χ. κεραία, σημαία (εξαίρ. θέα, ιδέα, νέα, παρέα)

- πώλης : π.χ. βιβλιοπώλης. ανθοπώλης (σύνθετες λέξεις με β΄συνθετικό το ρ. πωλώ = πουλώ). Το ίδιο και τα ουσιαστικά σε -πωλείο : βιβλιοπωλείο

-ποιός : π.χ. αρτοποιός, ηθοποιός (σύνθετα με β΄συνθετικό το ρήμα ποιώ=κάνω ). Το ίδιο και τα ουσιαστικά σε -ποιείο : αρτοποιείο

Η λέξη γη ως β΄συνθετικό γράφεται με -ει: π.χ. υπόγειο, ισόγειο, υδρόγειος, προσγείωση κ.λ.π.

Η λέξη όνομα ως β΄συνθετικό γράφεται με -ω- και -υ-: π.χ. επώνυμο, ανώνυμος, συνώνυμο, αντωνυμία.

Οι λέξεις οδύνη, όλεθρος, ομαλός, όροφος, ορύσσω, όφελος, όνομα όταν είναι β΄συνθετικά γράφονται με -ω-: π.χ. ανώδυνος, πανωλεθρία, διώροφος, διώρυγα, ανώφελος, μεταλλωρύχος.

Οι λέξεις λατρεία και πορεία, όταν είναι β΄συνθετικά γράφονται με - ι : π.χ. ειδωλολατρία, προσωπολατρία, φυσιολατρία, αεροπορία, πεζοπορία, πρωτοπορία κ.λ.π. (οι λέξεις αυτές είναι παρασύνθετα και γίνονται από τα σύνθετα: ειδωλολάτρης, προσωπολάτρης, φυσιολάτρης, αεροπόρος, πεζοπόρος, πρωτοπόρος).

Προσοχή στο συνδετικό φωνήεν -ο- κατά τη σύνθεση λέξεων. Γράφεται πάντοτε με όμικρον π.χ. τραπεζομάντηλο, μαχαιροπίρουνα .

ΕΠΙΘΕΤΑ :

Προσοχή στο επίθετο πολύς – πολλή -πολύ. Το θηλυκό και όλος ο πληθυντικός (και στα τρία γένη )γράφεται με δύο λλ. π.χ. Οι πολλοί, οι πολλές, τα πολλά κ.λ.π.
Προσοχή στα επίθετα σε – ύς π.χ. βαθύς, βαθιά, βαθύ και στα επίθετα που δηλώνουν χρώμα και γράφονται με – ης : π.χ. θαλασσής, θαλασσιά, θαλασσί.
Προσοχή στα αρχαιόκλιτα επίθετα σε -ης, -ης, -ες π.χ. ο επιμελής, η επιμελής, το επιμελές (γενική ενικού : του / της/ του επιμελούς, πληθυντικός : οι επιμελείς, οι επιμελείς, τα επιμελή).
Προσοχή στα επίθετα που προέρχονται από την αρχαιοελληνική μετοχή σε -ων, ουσα, -ον : π.χ. ο ενδιαφέρων , η ενδιαφέρουσα, το ενδιαφέρον (γενική ενικού: του ενδιαφέροντος, της ενδιαφέρουσας, του ενδιαφέροντος, ονομαστική πληθυντικού: οι ενδιαφέροντες, οι ενδιαφέρουσες, τα ενδιαφέροντα)

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ:

-ικος : π.χ.ευγενικός (εξαίρ. δανεικός, θηλυκός)

-ινος : π.χ. μακρινός, μάλλινος, κόκκινος (εξαίρ. σκοτεινός, φωτεινός, υγιεινός, ορεινός ταπεινός, φτηνός, υπεύθυνος, ανεύθυνος, επικίνδυνος)

-ιμος : π.χ. πόσιμος, δόκιμος (εξαίρ. έτοιμος, έρημος και τα σύνθετα : ομώνυμος, περίφημος, απόδημος, διάσημος, άσχημος, εύθυμος. δίδυμος)

-αίος : π.χ. τελευταίος, ωραίος (εξαίρ: νέος, ανίδεος, στερεός)

-ωτός : π.χ. καμαρωτός, φουσκωτός

-ιος: π.χ. άγριος (βόρειος, τέλειος, όμοιος, ισόγειος, υπόγειος, άδειος)

-είος : π.χ. αστείος (εξαίρ. γελοίος, κρύος)

-ητός : π.χ. τηγανητός, ψητός, τρυπητός (εξαίρ : λυτός, χυτός,διττός)

-ώδης: π.χ. στοιχειώδης, υποτυπώδης

στο συγκριτικό βαθμό:

-ότερος: π.χ. ψηλότερος, στερεότερος (αλλά: ανώτερος, κατώτερος, απώτερος, νεώτερος και νεότερος)

-ύτερος: π.χ. πλατύτερος, μεγαλύτερος

ΡΗΜΑΤΑ :

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ :

-ίζω : π.χ. ποτίζω (αόριστος σε – ισα π.χ. πότισα) (εξαίρ. δακρύζω, δανείζω, αθροίζω, αναβλ(ρ)ύζω, συγχύζω, πήζω, σφύζω, κατακλύζω)
Προσοχή: όταν ο αόριστος δεν προέρχεται από ρήμα σε -ίζω, γράφεται με -η- π.χ. αγάπησα, μίλησα.

-ώνω : π.χ. τελειώνω, απλώνω, μαλώνω

-αίνω : π.χ. μαθαίνω , μικραίνω (εξαίρ. μένω, περιμένω, πλένω, δένω)

-εύω : π.χ. ψαρεύω, χορεύω (εξαίρ : κλέβω, σέβομαι)

-ίνω : π.χ. δίνω (αόριστος : έδωσα), κρίνω

-ήνω : π.χ. αφήνω, σβήνω, στήνω, ψήνω

-ύνω : π.χ. λύνω, ντύνω, μολύνω, χύνω, ξύνω, γδύνω

-είνω : π.χ. κλείνω, τείνω

-ποιώ : π.χ. χρησιμοποιώ, αξιοποιώ

Προσοχή στην ορθογραφία των καταλήξεων των ρημάτων στην παθητική φωνή:

Ενεστώτας : -ομαι, -εσαι, -εται, - όμαστε -εστε, -ονται .

Αόριστος : -ηκα π.χ. πλύθηκα, χτενίστηκα, γράφτηκα (-ήθηκα, -ύθηκα, -ίστηκα)

Απαρέμφατο : -ει π.χ. κοιμηθεί , χτενιστεί (αγαπήσει, διαβάσει κ.λ.π. στην ενεργητική φωνή)

Μετοχή παρακειμένου: -ημένος (αλλά : ντυμένος, πλυμένος, λυμένος κ.λ.π. όταν υπάρχει -υ- στο θέμα), -ισμένος (για τα ρήματα σε -ίζω), -ωμένος (για τα ρήματα σε -ώνω, αλλά και όλους τους παροξύτονους τύπους π.χ. ειπωμένος, φαγωμένος), -όμενος π.χ. εργαζόμενος (εκτός από κάποιους λόγιους τύπους π.χ. τιμώμενος, προσδοκώμενος), -μμένος (για τα ρήματα σε -φω,- βω, -πτω π.χ. γράφω: γραμμένος, ανάβω : αναμμένος).

Προσοχή στη μετοχή ενεργητικού ενεστώτα: -ώντας π.χ. γελώντας (όταν τονίζεται στο ω = παροξύτονη, αλλά -οντας π.χ. τρέχοντας (όταν δεν τονίζεται στο ο= προπαροξύτονη).

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ :

Προσοχή στην ορθογραφία των αντωνυμιών:

εγώ, εσύ, αυτός

ποιος, ποια, ποιο (Προσοχή : το πιο είναι συγκριτική λέξη π.χ. πιο μεγάλος)

δικός μου

εαυτός μου

οποίος, οποία, οποίο

όποιος, όποια, όποιο

οποιοσδήποτε

ό,τι

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :

Προσοχή στην ορθογραφία των παρακάτω εύχρηστων επιρρημάτων:

πάνω
κάτω
πίσω
έξω
γύρω
εδώ
εκεί
βέβαια
έπειτα
νωρίς

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ :

Προσοχή στην ορθογραφία των παρακάτω εύχρηστων συνδέσμων και συνδετών:

επειδή
ακόμη
επίσης
εξάλλου
συνεπώς
επιπλέον
όμως
αλλά
ωστόσο
δηλαδή
επομένως
γιατί
διότι

μόλις

λοιπόν

Προσοχή στα προθήματα υπό-, υπέρ- και συν-που ήταν αρχαίες προθέσεις και γράφονται με υ : π.χ. υπόγειο, υπεύθυνος, υπεραγορά, υπέροχος, συνάλλαγμα, σύντροφος, συμμαθητής, συρροή.

Προσοχή στο συγκριτικό μόριο 'πιο' που γράφεται με ι και δεν πρέπει να συγχέεται με την ερωτηματική αντωνυμία 'ποιος, ποια, ποιο' που γράφεται με οι.

Προσοχή στην ορθογραφία του ειδικού συνδέσμου ότι και της αναφορικής αντωνυμίας ό,τι.

Προσοχή στην ορθογραφία των σύνθετων λέξεων με α' συνθετικό τα δι(σ)- και δυσ-. Γράφονται με δι(σ)- οι λέξεις που δηλώνουν ότι το β' συνθετικό τους υπάρχει δύο φορές π.χ. δίκλινο, δίστηλο, δισέγγονο και με δυσ- οι λέξεις που δηλώνουν δυσκολία, κακό αποτέλεσμα ή γενικά μια αρνητική έννοια π.χ. δυσκίνητος, δυσάρεστος, δυστυχώς, δυσμορφία.

Μαρία Πουρνάρα
Φιλόλογος