Γραμματική - Εξακολουθητική και συνοπτική όψη του ρήματος

Η ιδιομορφία της ελληνικής γλώσσας που διαφοροποιεί το ποιόν της ενέργειας του ρήματος και σχηματίζει τύπους με συνεχή (εξακολουθητική) όψη και τύπους με συνοπτική όψη δημιουργεί ιδιαίτερη δυσκολία σε όσους μαθαίνουν τα ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα.
Πρόκειται για τους τύπους του εξακολουθητικού (ή συνεχούς) και απλού (ή συνοπτικού ή στιγμιαίου) μέλλοντα και τους τύπους της συνεχούς και απλής υποτακτικής. (Ανάλογο φαινόμενο διάκρισης του ποιού ενέργειας με συνεχή και συνοπτική ρηματική όψη έχουμε π.χ. στην αγγλική γλώσσα με τη διάκριση του ενεστώτα σε απλό και διαρκείας π.χ. I go / i'm going).

Οι παρακάτω διευκρινίσεις μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση και χρήση του φαινομένου.


ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΞΑΚΟΥΘΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ

Από το θέμα του ενεστώτα σχηματίζουμε τους συνεχείς χρόνους.

Από το θέμα του αορίστου σχηματίζουμε τους απλούς (συνοπτικούς ) χρόνους.



Συνεχής (ή εξακολουθητικός) μέλλοντας :

Ο συνεχής μέλλοντας δείχνει την επανάληψη ή τη διάρκεια μιας πράξης στο μέλλον

π.χ. Στην Ελλάδα το καλοκαίρι θα πηγαίνω για μπάνιο κάθε μέρα.

Απλός (ή στιγμιαίος ή συνοπτικός) μέλλοντας:

Ο απλός μέλλοντας δείχνει ότι μια πράξη θα γίνει και θα τελειώσει στο μέλλον και παρουσιάζει την πράξη στο σύνολό της συνοπτικά, σα να ολοκληρώνεται σε μια στιγμή

π.χ. Αύριο θα πάω για μπάνιο.


Συνεχής (ή εξακολουθητική) υποτακτική :

Η συνεχής υποτακτική δείχνει τη διάρκεια ή επανάληψη μιας πράξης

π.χ. Μου αρέσει να διαβάζω μυθιστορήματα.

Απλή (ή συνοπτική) υποτακτική :

Η απλή υποτακτική παρουσιάζει την πράξη του ρήματος στο σύνολό της, συνοπτικά, σα να ολοκληρώνεται σε μια στιγμή

π.χ. Βιάζομαι να τελειώσω τις ασκήσεις μέχρι το μεσημέρι.


Με τα παρακάτω ρήματα και εκφράσεις έχουμε συνεχή υποτακτική :

συνηθίζω να
αρχίζω να
μου αρέσει να
συνεχίζω να
παύω να
σταματώ να
εξακολουθώ να
με εκνευρίζει να
ευχαριστιέμαι να
στενοχωριέμαι να
χαίρομαι να
κουράζομαι να
φαίνομαι να
δείχνω να
ξεκινώ να
μαθαίνω να
ξέρω να

Με τα παρακάτω ρήματα, συνδέσμους και εκφράσεις έχουμε απλή υποτακτική :

έχω να
λίγο έλειψε να
παρά τρίχα να
παρά λιγο να
κοντεύω να
πάω να
ετοιμάζομαι να
είναι η σειρά μου να
μένει να
έχω να
αργώ να
κάνω καιρό να
χρειάζεται καιρός να
βιάζομαι να
ανυπομονώ να
δε βλέπω την ώρα να
περιμένω να
μέχρι να
ώσπου να
προτού (να)
πριν (να)
ακόμα να


Με τα παρακάτω ρήματα και εκφράσεις μπορούμε να έχουμε και συνεχή και απλή υποτακτική :

είναι καλό / είναι κακό να
είναι ευχάριστο/ είναι δυσάρεστο να
είναι εύκολο /είναι δύσκολο να
είναι δυνατό/ είναι αδύνατο να
είναι πιθανό/ είναι απίθανο να
είναι ώρα / καιρός να
μπορεί να
πρέπει να
με ενδιαφέρει να
επιτρέπεται να
απαγορεύεται να
χρειάζεται να
χωρίς να

(Με βάση τα βιβλία Τα Νέα Ελληνικά για ξένους και Μαθήματα Ελληνικών).

Μαρία Πουρνάρα
φιλόλογος