25η Μαρτίου 1821

Το παρακάτω κείμενο από το δικτυακό τόπο www.24grammata.com αναφέρεται στον πρώτο εορτασμό της 25ης Μαρτίου στην Ελλάδα. Στον ίδιο ιστότοπο θα βρείτε ενδιαφέροντα κείμενα για την ελληνική επανάσταση, το Ρήγα Φερραίο, τον Αδ. Κοραή, την τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η ελληνική επανάσταση στα τουρκικά σχολικά βιβλία κ.ά.

Πώς και πότε γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25η Μαρτίου

24grammata.com/ ιστορία

α) Γιορτάστηκε το 1838 με πρωτοβουλία του Δημάρχου, ενώ η Κυβέρνηση δεν εκπροσωπήθηκε επίσημα.
β) Ο Όθων ήταν αντίθετος να συνδυαστεί η επανάσταση με την εκκλησιαστική γιορτή του Ευαγγελισμού.
γ) Το παλάτι δεν επιθυμούσε έξοδα γιορτές την εποχή που οι Αγωνιστές δεν είχαν να φάνε.
δ) Το “υπερθέαμα”: εκατοντάδες νέοι με δαδιά ή λαδοφάναρα σχημάτισαν το “εν τούτω Νίκα” στο Λυκαβηττό, ενώ οι θεατές παρακολουθούσαν αποσβολωμένοι.
ε) Λέγεται ότι για την πρώτη γιορτή της 25ης Μαρτίου δαπανήθηκε μέρος των χρημάτων, που προοριζόταν για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.

Γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Η 25η Μαρτίου, ως ημέρα της εθνικής παλιγγενεσίας, γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα του 1838 και από τότε καθιερώθηκε με θρησκευτική ευλάβεια σε όλο το πανελλήνιο. Η καθιέρωση της εορτής οφείλεται στην επιμονή και το πείσμα του Δημάρχου της Αθήνας Δημ. Καλλιφρονά ( 1805 – 1879) [1]. Ο Δήμαρχος ήρθε σε ρήξη με τη βαυαρική διοίκηση και συγκεκριμένα με το Υπουργείο των Εσωτερικών το οποίο δεν επιθυμούσε έξοδα για γιορτές, όταν οι αγωνιστές δεν είχαν να φάνε. Κατά μία άλλη εκδοχή το Παλάτι, μάλλον, δεν επιθυμούσε να συνδέσει την εθνική εορτή με την Ορθοδοξία, για να μη δώσει την ευκαιρία στην Εκκλησία να καπηλευτεί την επανάσταση των Ελλήνων. Τελικά, ο Δήμαρχος θα οργανώσει μόνος του [2] τον εορτασμό και εκ του αποτελέσματος κατάφερε να δώσει πανηγυρική ατμόσφαιρα, που ευχαρίστησε τους 17.000 Αθηναίους, οι οποίοι κατοικούσαν, τότε, στην πρωτεύουσα. Συγκεκριμένα, σημαιοστόλισε την πόλη και καθάρισε τις (λιγοστές) πλατείες. Ο εορτασμός άρχισε την παραμονή το βράδυ με 21 κανονιοβολισμούς. Και την άλλη μέρα, Παρασκευή πρωί, ανήμερα του Ευαγγελισμού, η Αθήνα ξύπνησε με 21 νέους κανονιοβολισμούς. Αριθμός συμβολικός , που συνδυάζεται με το ’21 της επαναστασης. Άρχισαν, έπειτα, να χτυπούν πανηγυρικά οι καμπάνες των εκκλησιών.
Το πρωί, της 25ης Μαρτίου 1838, εψάλη δοξολογία στον, τότε, Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης (στην οδό Αιόλου), στην οποία, και μόνο εκεί, παραβρέθηκε και ο Όθων ντυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα. Το απόγευμα οργανώθηκε από το Δήμο χορός στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι νέοι της πόλης ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη και τους παρακολούθησαν πολλοί από τους Αγωνιστές του 1821. Τη νύχτα ο Δήμαρχος, πάντα, φωταγώγησε με λαδοφάναρα[3] τους κεντρικούς δρόμους και την Ακρόπολη.
Τέλος, οι Αθηναίοι έμειναν αποσβολωμένοι από το υπερθέαμα, όταν αντίκρισαν στο Λυκαβηττό φαναράκια που τα κρατούσαν νεολαίοι της εποχής και σχημάτιζαν ένα τεράστιο φωτεινό σταυρό με τις λέξεις «Εν τούτω Νίκα»[4]. Έτσι, το 1838 γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25 Μαρτίου, ως μέρα μνήμης των Ελλήνων Αγωνιστών του 1821. Και τούτη η γιορτή έγινε με γκρίνια, με διαφωνίες και με πλουσιοπάροχη μεγαλοπρέπεια (ενώ χρήματα δεν υπήρχαν), κατά την πατροπαράδοτη συνήθεια μας. Οι κακές γλώσσες λένε ότι για τη γιορτή ετούτη δαπανήθηκε μέρος των χρημάτων, που προοριζόταν για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.

σημειώσεις

[1] Δημ. Λαμπίκη, τα 100 χρόνια του Δήμου Αθηναίων, 1938, σελ. 43

[2] Στους ιστορικούς μελετητές είναι γνωστό το κείμενο του “διατάγματος” 980/1838 που καθιέρωνε τη μεγάλη εθνική εορτή, αλλά το κείμενο τούτο κυκλοφόρησε μόνο στον Τύπο και δε δημοσιεύτηκε ποτέ στην εφημερίδα της Κυβέρνησης (συνεπώς δεν πρόκειται για Διάταγμα). Το κείμενο έχει ως εξής:

«Επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίου Εκπαιδεύσεως Γραμματείας, θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Έλληνα, διά την εν αυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγιας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος, διά την κατ’ αυτήν έναρξιν του υπέρ ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής και διατάττομεν την διαληφθείσαν Γραμματείαν να δημοσίευση και ενεργήση το παρόν Διάταγμα».

[3]Είναι αξιοσημείωτο να τονιστεί ότι τότε η πρωτεύουσα, φωτιζόταν με 70 – 80 λαδοφάναρα του Δήμου και όταν φυσούσε δυνατός άνεμος έσβηναν όλα. Για να περιοριστούν τα περιττά έξοδα (για το φωτισμό ο Δήμος δαπανούσε το 5% του προϋπολογισμού του) κατά τις νύχτες με φεγγάρι, άναβαν μόνο τα 20-25 λαδοφάναρα.

[4] αναφέρεται και στους στίχους του Παν Σούτσου:” και αστήρ εν τούτω νίκα/ επεφάνη φωτεινός…”

......................................................................................................................................................................

Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου κάποιος συνάδελφος έγραψε ένα διαφορετικό από τα συνηθισμένα κείμενο για τους δεκαεπτάχρονους επαναστατημένους μαθητές του, το οποίο κυκλοφόρησε στο facebook και με συγκίνησε ιδιαίτερα με την ευαισθησία του, την αγάπη που αποπνέει για τους νέους και το αισιόδοξο μήνυμα που έχει να τους μεταδώσει μέσα από την τελική παραίνεση. Το παραθέτω για προβληματισμό...

Σκέφτηκα να σου µιλήσω για τον Καραϊσκάκη

Αλλά το µυαλό σου θα πάει στο γήπεδο.

Σκέφτηκα να σου µιλήσω για το 21,

Αλλά ο νους σου θα πάει στην Ορίτζιναλ.

Συλλογίστηκα πολύ, για να καταλήξω αν αξίζει

Να σε ταλαιπωρήσω για κάτι τόσο µακρινό, τόσο ξένο.

Δύο αιώνες πίσω κάποια γεγονότα

Τι να λένε σε σένα; Σε εσένα που βιάζεσαι να φύγεις,

Να πας για τσιγάρο, για καφέ ή για κάτι άλλο.

Θα σου µιλήσω λοιπόν προσωπικά.

Εγώ ο δάσκαλος που δούλεψα ένα χρόνο σε αυτό το σχολείο

Και σε δεκαπέντε µέρες φεύγω για αλλού

Σε εσένα που είσαι εδώ ένα, δύο, τρία

Ή και περισσότερα χρόνια,

Θα σου µιλήσω σταράτα

Για να σου εκφράσω δυο σκέψεις µου.

Οι µαθητές που συνάντησα µέσα στις τάξεις,

Οι µαθητές που δίδαξα φέτος

Στην συντριπτική τους πλειονότητα µε σεβάστηκαν,

Αν και δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις του µαθήµατος.

Πολλοί όµως από τους υπόλοιπους µαθητές

Δε µε σεβάστηκαν, µε προσέβαλαν κατ' επανάληψη.

Με έργα, µε λόγια, µε ύβρεις,

Δείχνοντας ένα χαρακτήρα και ένα ήθος

Που µε σόκαρε, που µε έβαλε σε µελαγχολικές σκέψεις.

Αυτό το φαινόµενο αποδεικνύει

Πως κάτι σάπιο υπάρχει σε αυτό το σχολείο,

Πως εκτός του γνωστικού ελλείµµατος

Το συγκεκριµένο σχολείο χωλαίνει δραµατικά

Και στο ηθικοπλαστικό του έργο,

Στη διαµόρφωση δηλαδή των µαθητικών ψυχών και πνευµάτων.

Και η ευθύνη για αυτήν την αποτυχία

Είναι ευθύνη αποκλειστικά δική µας,

Των δασκάλων σας και των γονιών σας.

Δεν έχουµε κατορθώσει να σας δείξουµε

Πως χωρίς αρχές η ζωή σας αύριο θα είναι µια κόλαση,

Πως χωρίς όνειρα και στόχους θα χρειαστείτε υποκατάστατα,

Θα καταφύγετε πιθανόν σε επιλογές που θα σας ξεφτιλίσουν,

Θα σας κάνουν να σιχαίνεστε τον εαυτό σας,

Θα σας γεµίσουν τη ζωή πλήξη και κούραση,

Θα σας γεράσουν πρόωρα.

Αν όµως θέλετε µια συµβουλή από ένα δάσκαλο,

Σκεφτείτε το παράδειγµα του Μακρυγιάννη,

Που έφτασε αγράµµατος µέχρι τα πενήντα σχεδόν,

Για να καταλάβει τότε πως η µόρφωση, η καλλιέργεια

Ήταν το όπλο που έλειπε από την προσωπική του θήκη.

Και κάθισε µε πολλή δυσκολία και χωρίς δάσκαλο

Και έµαθε πέντε κολλυβογράµµατα,

Για να µας πει την ιστορία του βίου του,

Το παραµύθι της επανάστασης των υπόδουλων Ρωµιών.

Αυτό το παράδειγµα είναι για σένα το πιο κατάλληλο,

Και µπορείς τριάντα χρόνια νωρίτερα από το στρατηγό Μακρυγιάννη

Να ακολουθήσεις το δρόµο που εκείνος έδειξε,

το µονοπάτι της καλλιέργειας, το δρόµο της παιδείας,

Τη λεωφόρο της προσωπικής σου προκοπής.

Δεν είστε σε τίποτε λιγότερο ικανοί από

Τον µπάσταρδο γιο της καλογριάς, τον Γιώργη Καραϊσκάκη.

Ήταν κι αυτός αθυρόστοµος σαν κι εσάς,

Αλλά είχε αυτό που από τα αλβανικά µάθαµε σαν µπέσα,

Ήταν πάνω απ´ όλα µπεσαλής.

Αυτό θα 'θελα να έχετε κι εσείς.

Υπευθυνότητα, µπέσα, τσίπα.

Να αναλαµβάνετε τις ευθύνες σας,

Να απεχθάνεστε την υποκρισία, να σιχαίνεστε το συµφέρον,

Να µισείτε το ψέµα και την ευθυνοφβßία.

Η αγάπη για τον τόπο του, η λατρεία για την πατρίδα του

Ήταν αυτό που χαρακτήριζε τη ζωή του Νικήτα Σταµατελόπουλου,

του Νικηταρά.

Αγωνίστηκε στη διάρκεια της επανάστασης,

Συνέßαλε στην απελευθέρωση της πατρίδας του

Κι έπειτα φυλακίστηκε,

Για να χαθεί σ' ένα στενοσόκακο του Πειραιά,

Σχεδόν τυφλωµένος, πάµπτωχος και εγκαταλειµµένος από όλους,

Δε ζήτησε τίποτε από την ελεύθερη Ελλάδα

Κι όταν οι γύρω του τον παρακινούσαν να απαιτήσει

Από την κυβέρνηση µια πλούσια σύνταξη,

Απαντούσε πως η πατρίδα τον αµείβει πολύ καλά,

Λέγοντας ψέµατα, για να µην προσβάλει την πατρίδα του.

Είναι δύσκολο, το κατανοώ, το παράδειγµα του Νικηταρά.

Αλλά νοµίζω πως κι εσείς είστε ικανοί για τα δύσκολα,

Μπορείτε να ακολουθήσετε το δρόµο της αξιοπρέπειας,

Να προσπαθήσετε τίµια και µε αγωνιστικότητα

Για εσάς και για το µέλλον της οικογένειας που

Αύριο θα κάνετε.

Ξέρω, καταλαβαίνω, αντιλαµβάνοµαι

Πως σας προτείνω µια διαδροµή ζωής δύσκολη και απαιτητική,

Όταν δίπλα σας κυριαρχεί ο εύκολος δρόµος

των γονιών, των δασκάλων, των πολιτικών,

της εποχής στην οποία µεγαλώνετε.

Όµως κάθε εποχή ελπίζει στους νέους της,

Περιµένει από αυτούς να σηκώσουν ψηλά

Και µε επιτυχία τη σηµαία του αγώνα

και να οδηγήσουν την πατρίδα τους, τον τόπο τους

σε καλύτερες µέρες, σε πιο φωτεινές σελίδες.

Κι όταν βλέπω την εποχή µας

Να µαραζώνει χωµένη στην αλλοτρίωση,

Να ξεψυχά από την τηλεοπτική ανία,

Να µουχλιάζει από το κυνήγι της ευκολίας,

Μόνο σε εσάς ελπίζω,

Στην ειλικρινή σας διάθεση

να αγωνιστείτε,

να αντισταθείτε,

να πολεµήσετε,

να νικήσετε.

Μη µας απογοητεύσετε.