Διδασκαλία παραμυθιού

Ακόμη μια διδακτική πρόταση, αυτή τη φορά για παιδιά.
Πρόκειται για τη διδασκαλία των παρελθοντικών χρόνων και των χρονικών και τοπικών προσδιορισμών μέσα από το γνωστό παραμύθι "ο λαγός και η χελώνα'. Παράλληλα διδάσκεται το σχετικό λεξιλόγιο (ζώα).



ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ 'Ο ΛΑΓΟΣ ΚΑΙ Η ΧΕΛΩΝΑ'


Ημερομηνία: 15 – 1 - 2009
Τάξη: παιδιά 7 – 8 χρονών
Απαιτούμενος χρόνος : 2 διδακτικές ώρες
Διδακτικά μέσα / υλικά : Το παραμύθι στη συγκεκριμένη εκδοχή, διαδίκτυο/ ιστοσελίδα με το παραμύθι, πλαστικές φιγούρες ζώων, μεγάλες καρτέλες με παραστάσεις από το παραμύθι, μαγνητικές εικόνες ζώων, φωτοτυπία με δραστηριότητες
Στόχοι :

Δομικοί : Παρελθοντικοί χρόνοι και επιρρήματα (τοπικά ή / και χρονικά)
Λειτουργικοί : Μαθαίνουν πώς να εκφράζονται για κάτι που έγινε στο παρελθόν, μαθαίνουν να μιλούν για το πού βρίσκεται κάτι
Λεξιλογικοί : Ζώα του δάσους και του αγρού
Δεξιότητες : κατανόηση και παραγωγή προφορικού, κατανόηση και παραγωγή γραπτού
Μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν : Επανάληψη, κατηγοριοποίηση, εξαγωγή συμπερασμάτων, ανάληψη ρίσκου για τη γραπτή και προφορική αναπαράσταση μιας ιστορίας, εργασία σε ομάδες, αξιοποίηση εξωγλωσσικών στοιχείων, οργάνωση υλικού, έρευνα σε εγκυκλοπαίδειες και στο διαδίκτυο
Προυποθέσεις : Να γνωρίζουν ήδη στη γλώσσα τους να τοποθετούνται χρονικά και τοπικά στον προφορικό και γραπτό λόγο. Να γνωρίζουν το παραμύθι.



Για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα μπορεί να λειτουργήσει και να αποδειχτεί ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική η διδασκαλία με TBL, βασισμένη δηλ. σε καθήκοντα/ δραστηριότητες που θα φέρουν σε πέρας οι μαθητές κατά την ανάγνωση του παραμυθιού (while-storytelling activities) αλλά και μετά από αυτή (post-storytelling activities), κυρίως σε ομαδικό επίπεδο.
Με βάση αυτό το μοντέλο, το δίωρο μάθημα μπορεί να διεξαχθεί ως εξής :


Καταρχάς έχουμε ήδη προετοιμάσει τους μαθητές από το προηγούμενο μάθημα ότι θα δουλέψουμε πάνω σ' αυτό το παραμύθι και τους έχουμε ζητήσει να φέρουν σχετικό υλικό χρήσιμο για τη διδασκαλία (πλαστικές φιγούρες ζώων του δάσους και του αγρού), να σκεφτούν ποια ζώα από τις αυτές κατηγορίες γνωρίζουν και να ψάξουν στο διαδίκτυο ή στα βιβλία τους και στα εγκυκλοπαιδικά λεξικά τους ονόματα και πληροφορίες για τέτοια ζώα.

ΠΡΟΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ – ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗ (pre-storytelling activities) (15') :

Εξηγούμε στους μαθητές τον τρόπο με τον οποίο θα δουλέψουμε, δίνουμε σαφείς οδηγίες για τα στάδια του μαθήματος και τους χωρίζουμε σε ομάδες των τριών ατόμων. Δίνουμε διευκρινίσεις για το ρόλο και το έργο των ομάδων και τους ενθαρρύνουμε να συζητήσουν μεταξύ τους κατά την εκτέλεση των καθηκόντων, καθώς και να ζητήσουν τη βοήθεια του δασκάλου, αν έχουν δυσκολίες.

Ζητάμε από τους μαθητές να αναφέρουν ονόματα ζώων του δάσους και του αγρού και τα γράφουμε στον πίνακα, κολλώντας δίπλα σε κάθε λέξη την αντίστοιχη μαγνητική εικόνα και ταξινομώντας τα κατά κατηγορία. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές κάνουν επανάληψη του γνωστού λεξιλογίου, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν καινούριες λέξεις από τους συμμαθητές τους. Εφόσον οι λέξεις και οι εικόνες θα είναι στον πίνακα σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος, μπορούν να τις κοιτάζουν και να τις μάθουν γρηγορότερα. Επειδή μάλιστα είναι οργανωμένες κατά κατηγορία/είδος, είναι ευκολότερο για τους μαθητές να τις απομνημονεύσουν.

Κυκλώνουμε στον πίνακα τα ονόματα των ζώων που θα μας απασχολήσουν στο παραμύθι.

Λέμε στους μαθητές ότι στην αρχή θα τους διαβάσουμε το παραμύθι και οι ίδιοι οφείλουν να εστιάσουν την προσοχή τους στη σειρά με την οποία συμβαίνουν τα γεγονότα σ' αυτό και στους χώρους όπου γίνεται η δράση.

Τους προειδοποιούμε ότι θα τους μοιραστούν καρτέλες με παραστάσεις από το παραμύθι πάνω στις οποίες θα δουλέψουν.

Στη συνέχεια τους ενημερώνουμε ότι θα εξετάσουμε τα συμπεράσματά μας και θα δούμε τι καινούριο μάθαμε στο μάθημα για τη γλώσσα.

Στο τρίτο στάδιο του μαθήματος θα ακούσουν το παραμύθι για δεύτερη φορά και θα κάνουν κάποιες ασκήσεις σε φωτοτυπία που θα τους μοιραστεί.

- Στο τέλος θα αφηγηθούν οι ίδιοι το παραμύθι, θα το παίξουν (δραματοποίηση) και θα κλείσουμε με κρεμάλα (παιχνίδι) πάνω στο λεξιλόγιο για τα ζώα.


ΚΥΡΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (25'):

Ξεκινάμε την ανάγνωση του παραμυθιού. Διαβάζουμε αργά χρωματίζοντας και αλλάζοντας τη φωνή κάθε φορά που αλλάζει ο ομιλητής στις διαλογικές σκηνές, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους μαθητές να βοηθηθούν από εξωγλωσσικά στοιχεία και να προσέχουν και οι ίδοι στη συνέχεια, όταν θα αφηγηθούν το παραμύθι, τον επιτονισμό και το ρυθμό της γλώσσας.

Αμέσως μετά ζητάμε από τις ομάδες να μας πουν με ποια χρονική σειρά και σε ποια ακριβώς σημεία γίνονται όσα άκουσαν στην ιστορία και τους βοηθάμε ώστε να χρησιμοποιήσουν επιρρήματα και συνδέσμους που δείχνουν χρόνο : πρώτα- πρώτα, μετά , αργότερα, στη συνέχεια, έπειτα, σε λίγο, τότε, πιο πριν, όταν, μόλις... και τόπο : πάνω/ κάτω/δίπλα/ μπροστά/πίσω από, απέναντι, δεξιά, αριστερά...

Στη συνέχεια δίνουμε στα παιδιά τις καρτέλες με τις διάφορες παραστάσεις από το παραμύθι και τους ζητάμε να γράψουν από κάτω λεζάντες. Η εργασία είναι ομαδική, αλλά οι μαθητές θα γράψουν όλοι, ο καθένας πάνω στις δικές του καρτέλες. Στη συνέχεια θα συνεργαστούν, ώστε να βάλουν τις καρτέλες στη σωστή σειρά, ανάλογα με την εξέλιξη της δράσης στο παραμύθι (reordering). Αντί για νούμερα στις εικόνες, τους προτείνουμε να χρησιμοποιήσουν χρονικά επιρρήματα : αρχικά, αργότερα, ύστερα...

Τέλος, ζητάμε από τις ομάδες να γράψουν η καθεμία ένα κομμάτι της ιστορίας, ώστε να την ανασυνθέσουμε με τη συμβολή όλων. Αναθέτουμε π.χ. στην πρώτη ομάδα να γράψει την ιστορία μέχρι το σημείο όπου ο λαγός δέχεται την πρόταση της χελώνας να τρέξουν, στη δεύτερη ομάδα από αυτό το σημείο μέχρι τους όρους της αλεπούς, στην τρίτη ομάδα μέχρι την έναρξη του αγώνα κ.ο.κ. μέχρι να φτάσουμε στο τέλος της ιστορίας. Εννοείται ότι όλοι οι μαθητές των ομάδων γράφουν ο καθένας το δικό του κείμενο, γιατί η ηλικία 8/9 χρονών είναι αρκετά νεαρή και άρα επίφοβη, ώστε να προκληθεί χάος και θόρυβος και η εργασία να είναι αναποτελεσματική, αν τους ζητήσουμε να γράφει ένας εκ μέρους όλων. Στο τέλος διαβάζουμε εμείς όλα τα κείμενα και επιλέγουμε ένα από κάθε ομάδα, ώστε να ανασυστήσουμε την ιστορία, τοποθετώντας στη σειρά τα κείμενα/παραγράφους .


ΑΝΑΦΟΡΑ – ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ (15'):

Εξηγούμε στους μαθητές τη χρήση των παρελθοντικών χρόνων (παρατατικός, αόριστος υπερσυντέλικος) και τη χρήση των χρονικών επιρρημάτων και όλων γενικά των χρονικών προσδιορισμών. Το ίδιο κάνουμε και με τους τοπικούς προσδιορισμούς, που μπορούν να εκφέρονται με επίρρημα, εμπρόθετο. ολόκληρη αναφορική πρόταση.
Εδώ εισάγουμε το νέο λεξιλόγιο με αφορμή όσα ακούσαμε στο παραμύθι, όσα ζώα συμπλήρωσαν τα παιδιά στην αρχή του μαθήματος και όσα έχουμε αποφασίσει να τους διδάξουμε εμείς π.χ. Δέκα ονόματα ζώων του δάσους, δέκα της φάρμας, δέκα της ζούγκλας .


ΠΡΑΚΤΙΚΗ : (35') :

Διαβάζουμε για δεύτερη φορά το παραμύθι αργά, ενώ οι μαθητές έχουν μπροστά τους τη φωτοτυπία με τις ελεγχόμενες ασκήσεις. Μόλις ολοκληρωθεί η ανάγνωση, οι μαθητές αρχίζουν να δουλεύουν τη φωτοτυπία/ φύλλο εργασίας (15'). Οι δραστηριότητες σ' αυτή είναι οι εξής :

1) Προτάσεις από το παραμύθι με κενά για συμπλήρωση λέξεων . Οι λέξεις που τους ζητάμε να συμπληρώσουν είναι τοπικοί ή χρονικοί προσδιορισμοί π.χ. Ένα πρωινό, απέναντι, τότε, το επόμενο πρωί, μετά από αρκετή ώρα, στο δέντρο, κάτω από τη μεγάλη βελανιδιά, δεξιά, πουθενά...
2) Ερωτήσεις με απάντηση σωστό – λάθος για το λεξιλόγιο π.χ. “Οι αγελάδες είναι ζώα του δάσους”, καθώς και ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών π.χ. “Ποιο ζώο του δάσους έχει πλατιά ουρά και φτιάχνει το κατάλυμά του με ξύλα, λάσπη και καλάμια κοντά στο νερό;”
α) νυφίτσα β) κάστορας γ) ασβός
3) Φράσεις από τις οποίες λείπει το ρήμα. Ανάλογα με το χρονικό προσδιορισμό της πρότασης, θα γράψουν το ρήμα που τους δίνεται σε παρένθεση, στον σωστό χρόνο π.χ. Όταν έφτασε στο τέρμα, ο λαγός.................... τη χελώνα (βλέπω).


Στη συνέχεια ένας ή δύο μαθητές θα διηγηθούν την ιστορία, ενώ άλλοι έξι θα την αναπαριστούν με παντομίμα εκτελώντας ο καθένας ένα ρόλο. Έτσι οι μαθητές θα παράγουν λόγο, θα κινηθούν, θα αυτενεργήσουν και θα διασκεδάσουν εμπεδώνοντας το παραμύθι στη γλώσσα - στόχο.

Για εμπέδωση του λεξιλογίου και της ορθογραφίας του, παίζουμε κρεμάλα με τις καινούριες λέξεις από το βασίλειο των ζώων (10').

Αν υπάρχει η δυνατότητα, βάζουμε να ακούσουν μαγνητοφωνημένο το παραμύθι σε μια άλλη εκδοχή (6' - 8') ή να δουν το σχετικό βίντεο.


'Οπως φαίνεται από τη διεξαγωγή του μαθήματος, επειδή πρόκειται για τάξη παιδιών, δίνουμε αρκετό χρόνο στην προδαστηριότητα με σαφείς εξηγήσεις, ενώ παραλείπουμε το στάδιο της αναφοράς αποκλειστικά από τους μαθητές. Αντίθετα, για την αναφορά επεμβαίνει ο δάσκαλος, ώστε να βοηθήσει και να επιταχύνει τη διαδικασία. Επίσης, ενώ έχουμε εργασία σε ομάδες, συχνά ζητάμε από τους μαθητές να δουλέψουν και ατομικά, για να αποφύγουμε ενδεχόμενη χαλάρωση της πειθαρχίας και της συγκέντρωσης των μαθητών, σε περίπτωση που απαιτείται επανειλημμένα συζήτηση μεταξύ τους, ώστε ένας μαθητής να λειτουργεί ως εκπρόσωπος της ομάδας.






Παρίσι 2009